مناظره عبدالله دیصانى با هشام بن حکم
مناظره عبدالله دیصانى با هشام بن حکم
هشام بن حکم از شاگردان زبردست و هوشمند امام صادق (ع ) بود؛ روزى یکى از منکران خدا به نام عبدالله دیصانى با هشام ملاقات کرد و پرسید: آیا تو خدا دارى ؟
- آرى .
آیا خداى تو قادر است ؟
- آرى ؛ هم توانا است و هم بر همه چیز مسلط است .
آیا خداى تو مى تواند همه دنیا را در میان تخم مرغ
بگنجاند؛ بى آنکه دنیا کوچک شود و درون تخم مرغ
وسیع گردد؟
- براى پاسخ به این سؤال به من مهلت بده .
یک سال به تو مهلت مى دهم .
هشام : سوار شد و به حضور امام صادق (ع ) رسید؛ و عرض کرد: اى فرزند رسول خدا؛
عبدالله دیصانى نزد من آمده و سؤالى از من کرد که براى پاسخ به آن ؛ تکیه گاهى
جز خدا و شما کسى نیست .
او چه سؤالى کرد؟
- او گفت : آیا خدا قدرت دارد که دنیا با آن وسعت را در درون تخم مرغ قرار دهد؛ بى آنکه دنیا را کوچک کند و تخم مرغ را بزرگ نماید؟
اى هشام ! تو داراى چند حس هستى ؟
- داراى پنج حس هستم (بینایى ؛ چشائى ؛ شنوائى ؛
بویائى و بساوائى لامسه ).
کدامیک از این پنج حس کوچکتر است ؟
- حس بینائى .
اندازه وسیله بینائى (عدسى چشم ) چقدر است ؟
- به اندازه یک عدس ؛ یا کوچکتر از آن است .
اى هشام ! جلو و بالاى سرت را نگاه کن ؛ و به من بگو چه مى بینى ؟
هشام نگاه کرد و گفت : آسمان ؛ زمین ؛ خانه ها، کاخها،
بیابانها، کوهها و نهرها را مى نگرم .
خدائى که قادر است آنچه را با آن همه وسعت که مى بینى ؛
در میان عدسى چشم تو قرار دهد؛ مى تواند همه جهان را در درون تخم مرغى
قرار دهد؛ بى آنکه جهان کوچک گردد و تخم مرغ بزرگ شود.
در این هنگام ؛ هشام خم شد و دست و پاى امام صادق (ع ) را بوسید؛ و گفت : اى
پسر رسول خدا! همین پاسخ براى من بس است هشام به خانه خود بازگشت ؛ فرداى
آن روز عبدالله نزد هشام آمد و گفت : براى عرض سلام آمده ام نه براى گرفتن جواب
آن سؤال .
هشام گفت : اگر جواب آن سؤال را مى خواهى ؛ این است جواب آن (سپس جواب امام را
براى او بیان کرد).
عبدالله دیصانى (تصمیم گرفت شخصاً به حضور امام صادق (ع ) برسد و سؤالاتى را
مطرح کند) به خانه امام صادق (ع ) رهسپار شد و اجازه ورود طلبید؛ و به او اجازه
داده شد؛ او به محضر آن حضرت رسید و نشست و گفت : اى جعفر بن محمد! مرا به
معبودم راهنمائى کن .
امام : نامت چیست ؟ عبدالله بیرون رفت نامش را نگفت دوستانش به او گفتند:
چرا نامت را نگفتى .
او جواب داد: اگر نامم را که عبدالله (بنده خدا) است مى
گفتم ؛ از من مى پرسید: آنکه تو بنده او هستى کیست ؟ دوستان عبدالله
گفتند: نزد امام برگرد و بگو: مرا به معبودم راهنمایى کن و از نام مپرس .
عبدالله بازگشت به امام صادق (ع ) عرض کرد: مرا به معبودم راهنمائى کن و از
نامم مپرس .
امام اشاره به جایى کرد و فرمود: در آنجا بنشین .
عبدالله نشست ؛ در همین هنگام ؛ یکى از کودکان امام که تخم مرغى در دست داشت و
با آن بازى مى کرد؛ به آنجا آمد؛ امام به کودک فرمود: آن تخم مرغ را به من بده
.
کودک ؛ تخم مرغ را به امام داد.
امام آن را بدست گرفت و به عبدالله رو کرد و فرمود: اى دیصانى ! این تخم را
نگاه کن که سنگرى پوشیده است ؛ داراى :
1- پوست کلفتى است .
2- زیر پوست کلفت ؛ پوست نازکى قرار دارد.
3- زیر آن پوست نازک ؛ (مانند) نقره اى است روان
(سفیده ).
4- سپس طلائى است آب شده (زرده ) که نه طلاى آب
شده با آن نقره روان بیامیزد؛ و نه آن نقره روان با آن طلاى روان مخلوط گردد؛ و
به همین وضع باقى است ؛ نه سامان دهنده اى از میان آمده که بگوید: من آن را آن
گونه ساخته ام ؛ و نه تباه کننده اى از بیرون به درونش رفته ؛ که بگوید من آن
را تباه ساختم ؛ و روشن نیست که براى تولید فرزند نر؛ درست شده یا براى تولید
فرزند ماده ؛ ناگاه پس از مدتى شکافته مى شود و پرنده اى مانند طاووس رنگارنگ ؛
از آن بیرون مى آید؛ آیا به نظر تو چنین تشکیلات (ظریفى ) داراى تدبیر کننده اى
نیست ؟ عبدالله دیصانى در برابر این سؤال ؛ مدتى سر به زیر افکند؛ سپس (در حالى
که نور ایمان بر قلبش تابیده بود) سربلند کرد و گفت : گواهى مى دهم که معبودى
جز خدا یکتا نیست و او یکتا و بى همتا است ؛ و گواهى مى دهم که محمد (ص )؛ بنده
و رسول خدا است ؛ و تو امام و حجت از طرف خدا بر مردم هستى ؛ و من از عقیده
باطل و کرده خود توبه کردم و پشیمان هستم.